KELİMELERİN AİT OLDUĞU YERLER YAHUT VEFAT EDEN ŞEYLER

Çocukluğumda köydeyken epey zaman bizi rahatsız eden siyah bir yılanı köylüler öldürdüğünde “Yılan ölmüş.” dedim. Dedem: “Ölmüş deme, geberdi de.” deyivermişti.

            Kelimelerdeki anlam inceliğini ilk o zaman fark ettim.

            Televizyonların haber bültenlerini epeyce meşgul eden Papa bilmem kaçın ölüm haberlerini veren ajanslar “Papa vefat etti.” şeklinde verdikleri haberlerde “Papa öldü.” diyemezler miydi? Vefat etti biraz daha İslamî literatüre uygun değil mi?

İslam dünyasını yangın yerine çeviren ABD’nin eski başkanı geçen hafta öldüğünde de şöyle bir haber vardı: “Vefat eden eski ABD Başkanı George Bush’un naaşını getirdiler.”

            Vefat etti ne demek?

            Sözünü tuttu, görevini yerine getirdi, borcunu ödedi, demektir. Ne yani şimdi on milyon Müslümanın ölümünden sorumlu bir adam vefat ederek görevini yerine getirmiş mi oluyor?

            İslami terim ve kavramlar yabancılar için de kullanılabilir mi? Bana itiraz edenlere konu daha iyi anlaşılsın diye “İslam topraklarında bulunan bir Batılı asker öldüğünde şehit mi diyeceğiz yani?

            Söylemek istediğim ölüm üzerinden bir gündem yapmak değil. Ama bizim kelimelerimizi başkalarının değerleri haline getirmek doğru mudur? Bu kavram ve ifadeler bu kadar boş, manasız ve israf edilip değersizleştirmeli midir?

            “Öldü” yerine “yaşamını/hayatını yitirdi/kaybetti.” şeklinde ifade edilen günümüzde bir hayli yaygın hale gelen bu söz gerçekte yavan ve zavallıdır. Oysa dilimizde ölüm gerçeğini anlatan sayısız ifade şekilleri var. Çünkü bir insanın değerler dünyasındaki varlığı onun kelimelerine yansır.

Yaya Kemal:

            “Ölüm asude bahar ülkesidir bir rinde.” derken,

Yunus Emre:

            “Yunus öldü diye sala verirler / Ölen hayvan imiş, âşıklar ölmez.” der.

            Bir âlemden başka bir âleme geçiş olarak ölüm fiili dilimizde; “can kuşunu uçurdu, cennete kavuştu, canını kurban etti, dünyasını değiştirdi, Hakk’a yürüdü, ecel şerbetini içti, ebediyete göç etti, merhum oldu, Mevla’sına kavuştu, ölüm kapısını dövdü, ömür defteri kapandı, Rahmet-i Rahmana kavuştu, rahata erdi, ruhunu teslim etti, sizlere ömür oldu, topraktan geldi toprağa gitti, yensiz gömlek giydi, vefat etti” gibi ifadelerle söylenir.

            İstenmeyen, sevilmeyen, yaşadığı sürece çevresine ve insanlığa zararı dokunmuş kimselerin ölümü için de: “Geberdi, zıbardı, nalları dikti, gorbegor oldu, tahtalı köyü boyladı.” gibi deyim ve ifadeler vardır.

            Milyonlarca insanın ölümüne sebep birinin siyah bir yılandan daha beter bir sözü hak ettiğini bilmem burada dile getirmeye gerek var mı?