FITIR SADAKASI (FİTRE) NASIL TESPİT EDİLİR

Hanefîler’e göre:  

1- Buğday  (şer-i dirheme göre) yarım sa’ 1.458.5 gr 

2- Arpa  “Bir sa’ 2.917 gr. 

3- Kuru üzüm “Bir Sa’ 2.917gr. 

4- Kuru hurma “Bir Sa’ 2.917 gr. 

5- Keş ( Un ile karıştırılan süt) ten Bir Sa’ 2.917 gr 

Bu ölçüler alt sınırdır. Üstüne sınır yoktur. Çok vermek daha sevaplıdır.  

Bu ölçüler, Asr-ı saadette bir kişiye iki öğün (sabah kahvaltısı ve akşam yemeği) oluyordu. Bu gün ise, arpa ile buğdayın değeri bir kişiye  kahvaltı dahi olmaz. Öyle ise, fitre veren kişi, vereceği değeri kendi yaşantısına göre (iki öğün olarak ayarlamalıdır. 

2023 yılı Ramazan ayına göre tespit edilen 70 TL bir kişiye sabah kahvaltısı ve akşam yemeği olmaz. Ancak yukardaki değerleri düşünecek olursak, bu meblağ da caizdir. Hatta ölçülerden birinin değerini vermekte caizdir. Ancak Fitrenin, kişinin maddi durumuna uygun olması evladır. Yani bir ailenin fitresini alan fakir, kendine bir elbise veya bir ayakkabı alabilmelidir.  

Fitre, Ramazan ayında nisap miktarı(80.18gr. altın veya bunun değeri olan) paraya sahip olan kişiye vacip olur. Ramazanda ödenmediği takdirde, bayramdan sonra da kaza edilmesi gerekir. 

Yani fitre veren zengin Müslümanlar, aynı zamanda zekat verir, kurban da keserler.   

Fakirler verdiği takdirde vacip olarak değil de sadaka olarak vermiş olurlar.  

Cumhur’u ulema’ya göre Bayram gecesi güneşin batışı ile fitre vacip olur.  

Hanefi Mezhebine göre: Fitre, bayramın birinci günü sabah vaktinin girmesi ile vacip olur. Durum böyle olunca; 

Ramazan bayramının birinci günü fecrin doğuşundan önce dünyaya gelen zengin çocuğu için, fitre verilmesi vacip olur. Aynı gün fecirden sonra ölen kimse için de, fitre tahakkuk etmiş sayılır. Bu vakitten sonra doğan veya Müslüman olanlara fitre vacip olmaz.  

Fitre tahakkuk ettikten sonra ölenlerin fitresini, yakınlarından birinin vermesi gerekir. Vermediği takdirde, onun terekesinden (mirasından) ödenmesi icap eder. Fakire mecburiyet yoktur. Fetevay-ı Hindiyye, 1/634 

Şafilere göre de; Ramazan’ın son akşamı, güneşin batmasından itibaren zenginlere sadaka-i Fıtır vacip olur. Buna göre; 

Bayram sabahı, fecirden önce doğan çocuk için de fitre vermek gerekir. (Mülteka Ebhur, Fıtır Sadakası Bölümü) 

Şafiî Maliki ve Hanbelî mezheplerine göre: Her iki halde de, (yani, fecirden önce doğan ve fecirden sonra ölen için de) fitre verilmesi vaciptir.  

Fitre vacip olduktan sonra malı telef olmuş bir kişiden, fitre düşmüş olmaz. 

Hasta, yolcu veya oruç tutamayan kimselerin de, nisaba malik ise, fitre vermeleri vaciptir.  

Zekatın verilmediği kişilere fitre de verilmez. 

Bir kimse babasının ve annesinin fitresini vermek zorunda değildir. Ancak bunlar mecnun ve fakir ise, o zaman vermesi gerekir. Sağlıklı oldukları tak­dirde onların müsaadesi ile de, verebilir. 

İmam-ı Şafi ve Ebu Yusuf’a göre, fitre Müslüman’dan başkasına verilmez, diğer imamlara göre zimmîlere de verilebilir. 

Fitre verirken, fakire onun fitre olduğunu söylemek şart değildir. Hatta söylememek daha evladır. Sadece niyet yeterlidir. 

Bir kimse kendi karısının veya baliğ olmuş oğlunun fitresini vermek zorunda değildir. Ancak, onların izni ile verebilir. Aynı çatı altında bulunuyorlarsa, izinsiz de verebilir. 

Fakir bir çocuğun babası öldüğü zaman, babası tarafından dedesi, o çocuğun fitresini verir.  

İmam-ı Muhammed’e göre, çocuklar zengin de olsalar, fitrelerini vermek, babalarına düşer. 

Zengin olan bir kişiye, deli olan büyük çocuğu ile, hizmetçisinin fitresini vermek vaciptir. 

Hanefîler’e göre fitre yukarıda sayılan maddelerden verilir. 

Şafilere göre fitre, mükellefin bulunduğu yerdeki gıda maddelerinin her çeşidinden bir sa’ yani en az 2917 gr. verilir, Ramazan ayı girmeden ödenmez. 

Hanbelîlere göre fitre, buğday, arpa, hurma, kuru üzüm ve keş’ten verilir. Bu sayılanlar yoksa diğer gıda maddelerinden de verilir. Ölçüsü ise bir sa’ yani 2.917 gramdır. 

Hanefîler’e göre:Fitre Ramazan ayı girmeden de ödenebilir. 

Maliki ve Hanbelîlere göre ise, fitre Ramazan ayından bir veya iki gün önce ödenebilir. 

Tüm mezheplerin ittifakı ile fitreyi, bayram namazından önce vermek mubahtır. Bu durum, fakirin ihtiyacının karşılanması içindir. 

Bir fakire yemek yedirmek, fitre yerine geçmez 

Fitre vacip olan bir ibadet olduğu için, verilmediği takdirde yüküm­lülük devam eder. Mutlaka ödenmesi gerekir, ödenmeden borç düşmez. 

Zekâtın verilmediği yerlere fitre de verilmez.  

Şafi, Maliki ve Hanbelîlerden oluşan cumhura göre, fitrenin zimmîlere de verilmesi caizdir. İmamı Ebu Yusuf ile Şafiden gelen başka bir rivayete göre ise, fitre zimmîlere verilmez, fetva da buna göredir.   11. 04.2023 

        Ali KARA 

      Emekli Müftü